Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst toegevoegde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek. Deze lijst is ook
beschikbaar als RSS Feed 
eerstdaags, een van de dagen, een dezer
contaminatie eerstdaags en kortelings?
We contacteren u kortdaags met meer informatie! (ascleeuwlant.com)
Maar gelukkig staan er kortdaags nog een aantal plaatsen open voor uitgebreide workshops met de nodige begeleiding (facebook)
De drive-in receptie, het nieuwe atelier, carwash, carrosserie etc zullen kortdaags in gebruik worden genomen. (fleet.be)
De nabeschouwing van ons als trainers over hoe wij het crea sportkamp 2015 hebben ervaren krijgen jullie kortdaags te lezen op de website. (brabozik.be)
zie Aldi, van den ~
-
Marc Van Ranst is de bekendste viroloog in Vlaanderen en wordt dan ook als referentie gebruikt om andere virologen te typeren
Eergisteren hield Roel Coutinho (de Nederlandse Marc Van Ranst) een lezing over de Mexicaanse griep in de Rode Hoed te Amsterdam (wordpress.com – 2010)
Fauci is dus zowat de ‘Amerikaanse Marc Van Ranst’ en was in zijn jeugd zelf actief in het basketbal en baseball. (hbvl.be)
In zijn druk beluisterde podcast toonde de invloedrijke viroloog Christian Drosten, de ‘Duitse Marc Van Ranst’, zich optimistisch over het potentieel van het kandidaat-vaccin van het Chinese biotechbedrijf Sinovac om wereldwijd in miljarden dosissen opgeschaald te worden. (tijd.be)
Een vrij unieke dus, grotendeels bedacht door Anders Tegnell, zeg maar de Zweedse Marc Van Ranst. (gva.be)
Napoleon???? De Marc Van Ranst van de Aldi ja. (twitter)
taalunieversum: Vlaanderen: “Een van de vijf leergebieden in het basisonderwijs. De andere vier zijn lichamelijke opvoeding, Nederlands, wereldoriëntatie en wiskundige initiatie. Muzische vorming beslaat vijf domeinen: beweging, drama, muziek, beeld en media.”
Binnen de provincie Antwerpen organiseren de academies van Hemiksem, Lier en Schoten al ruim 19 jaar het navormingsproject ‘muzische vorming’ voor leerkrachten van het basisonderwijs. (academiehsn.be)
Kinderen kunnen door hun eigen beleving, hun nieuwsgierigheid en hun fantasie de componenten van de muzische vorming ontdekken en ze overdragen op andere toepassingsgebieden. (onderwijsdoelen.be)
Destijds was leren blokfluit spelen de enige muzische vorming op ’t school.
SN/NL: spillebeen
o.m. gebruikt als bijnaam voor Annelien Coorevits in ‘Debation Island’, en in stripverhaal nr. 200 van Jommeke, ‘Stefanie Stekkebeen’
zie stekkebenen; stek
“- Stekkebeen. Zo werd je genoemd in een parodiërend filmpje van De Ideale Wereld. Raakt je dat?
- Nee, echt niet.” (nieuwsblad.be)
taaluniversum.org: lestijden: Vlaanderen:
Administratieve term die verwijst naar het aantal lesuren (van 50 minuten) dat:
•een school in de vorm van een subsidie wordt toegewezen om zijn onderwijs te organiseren (het precieze aantal wordt berekend volgens een aantal parameters, o.a. het aantal ingeschreven leerlingen – men spreekt dan van het lestijdenpakket);
•een onderwijsniveau of studierichting wekelijks omvat;
•een leraar voor de klas staat;
•enz.
Opgelet: in Nederland heeft de term lestijden een andere betekenis.*
*NL: lestijd = de duur van een lesuur
In het basisonderwijs krijgen de leerlingen 28 of 29 lestijden van 50 minuten per week onderwijs- en opvoedingsactiviteiten. (schoolportaal.be)
De leerlingen krijgen achtentwintig lestijden onderwijs- en opvoedingsactiviteiten per week (inclusief 2 lestijden levensbeschouwelijke vakken). (ovsg.be)
label die taalunieversum.org gebruikt om een Vlaams woord aan te duiden
zie voorbeeld lestijdenpakket
“De basisomkadering en de aanvullende lestijden vormen samen het lestijdenpakket van de school.” (vlaanderen.be)
taalunieversum.org: Vlaanderen
Het aantal leerkrachten dat aangesteld wordt in het basisonderwijs is afhankelijk van het lestijdenpakket. (schoolportaal.be)
Het lestijdenpakket wordt toegekend voor een volledig schooljaar d.w.z. van 1 september tot en met. 31 augustus. (vivo.be)
Bovendien kan ook niet meer dan vijf procent van het lestijdenpakket gebruikt worden voor deze leeractiviteiten op maat. (acodonline.be)
neologisme nav de coronacrisis: iemand die de recente contacten van een besmet persoon oplijst en contacteert; contacttracer
google2020: .NL (0)
De aanwerving van de 1.200 contactopspoorders die het coronavirus moeten helpen bestrijden in Vlaanderen, heeft vertraging opgelopen. (twnews.be)
Uiteraard zal dat op een kleinere schaal gebeuren zolang de nodige 1.200 contactopspoorders niet kunnen starten. (knack.be)
Wanneer kunnen de contactopspoorders aan de slag? (rtv.be)
vijftien
mogelijks aan het verouderen ten voordele van ‘viftiene’, ‘vuftiene’
zie ook vichtig
’k Hen ik vichtien veugels geteld, en gy?
vijftig, tvijftig
mogelijks aan het verouderen ten voordele van ‘fiftig’, ‘fuftig’, ‘tfiftig’, ‘tfuftig’, enz.
zie ook vichtiene
Vou je Sintekloai krygd je vichtig euro.
motregen
als werkwoord kan ook ‘smokkelen’ gebruikt worden: het smokkelt vandaag
werd vroeger ook in West-Vlaanderen gebruikt
zelfde stam als Engels ‘smoke’, West-Vlaams ‘smuik’
vgl. smosregen, smukregen, smogregen, …
Aangaande “smuk’n”: in de streek waar ik nu woon, heet dat “smokkelen” (en “smokkelregen”) (taaldacht.nl, commentaar van een naar Oost-Vlaanderen verhuisde West-Vlaming)
Na een mooie belofte kwam er regen en smokkelregen drie dagen aan een stuk (De Poperinghenaar, 13 oktober 1940)
eik (met enige nadruk op het vruchtdragend aspect)
zie ook verzamellemma groenten en fruit
Diene schoonen ouwen eikeleir is deur nen bliksem getroffen geweest, da’s nou ne keer echt triestig se.
de kracht van een kuiken, geringe kracht
z. muggefors
Met alle kuikenfors (dialect: keikefors) die ik in mij had, probeerde ik den deksel van de geleipot open te draaien.
muggenkracht, geringe kracht
(v. Frans force)
Uit de weg, met mijn fors is dat voor mij geen moeite! – Uw fors? Muggefors, zeker!
gat (aars) van een mug
vnl. in het raadselke:
Wat is kleiner as e muggekoet? (wat is kleiner dan het gat van een mug?)
Antwoord: Wat eruitkomt!
erg kleine borrel
vgl. ook muggenpis
Doe mij maar een witteke – en gene muggepis deze keer, hé!
zie zware e
-
De Vlaamse uitspraak is op ei zo na elk vlak verschillend van de Nederlandse, en beschikt bovendien over extra klinkers zoals de scherplange ee en de scherplange oo (die dikwijls betekenisonderscheidend zijn) die het Nederlands reeds eeuwen geleden heeft verloren. Het Vlaams telt echter nóg een bijkomende klinker (of zelfs twee, indien de korte en lange vorm apart geteld worden), een ei-klank. De uitspraak van deze klank is bij de meeste sprekers een /?(:)/ (of een benadering daarvan). In het noordelijk West-Vlaams is deze /?:/ echter reeds in gebruik voor de scherplange ee, en wordt de ei-klank in kwestie zodoende uitgesproken als /æ(:)/.
De woorden die deze ei-klank bevatten kunnen in drij categorieën onderverdeeld worden. Eerst en vooral zijn er de woorden die in het Nederlands een a-klank bevatten, ten tweede zijn er de woorden die in het Nederlands een e-klank bevatten (verder onder te verdelen in woorden met een lange e en woorden met een korte e), en ten slotte zijn er de (Franse/Engelse) leenwoorden die in hun taal van oorsprong een ‘ai’ of ‘è’ bevatten. De uitspraak van laatstgenoemde categorie wijkt in het noordelijk West-Vlaams af van de regel en is identiek aan de algemeen Vlaamse uitspraak (men gebruikt er dus ook een /?:/ voor). Aangezien laatstgenoemde categorie bovendien schier eindeloos en tevens evident is, lijsten we in dit lemma enkel woorden uit de eerste twee categorieën op. Niet alle woorden worden overal gebruikt, ze worden wel overal verstaan.
In sommige dialecten, waaronder die van Antwerpen en Geraardsbergen, wordt de zware e, indien gevolgd door ‘rg’, ‘rk’, ‘rm’, ‘rn’ of ‘rp’, uitgesproken als een heldere a (/a:/, zoals de Hollandse en Standaardnederlandse uitspraak van de lange a). Deze klank staat echter mijlenver af van de algemeen Vlaamse uitspraak van de lange a (/?:/), en heeft er dus eigenlijk niets mee te maken.
Om zo min mogelijk uitspraakverwarring te veroorzaken noteren we de klank vanaf nu als ‘è’ resp. ‘èè’ voor de korte en lange vorm.
| woorden die in het Nederlands een a-klank bevatten: | ||
|---|---|---|
| Nederlands | Vlaams | speciallekes & opmerkingen |
| aanvaarden | aanvèèrden | de Nederlander zegt eerder ‘accepteren’ |
| -aar (achtervoegsel) | -èèr | zie eer regio kust gebruikt een a-vorm: -aar(e) |
| aardappel | èèrdappel | de Vlaming zegt tegenwoordig normaal gezien ‘patat’, maar regionaal komt bv. de ingekorte vorm ‘erpel’ wel nog voor |
| aarde | èèrde | regio Antwerpen-stad gebruikt een a-vorm vgl. Engels ‘earth’ het woord en achtervoegsel ‘aard’ is daarentegen overal ‘aard’, niet ‘èèrd’! idem voor aardig e.d.m. zie ook bv. eirbees |
| arm (lichaamsdeel) | èèrm | regio kust gebruikt een a-vorm, meer bepaald amer |
| averechts | èverechts | regio’s West- en Oost-Vlaanderen gebruiken een a-vorm |
| blaten | blèten | zie bleiten vgl. Engels ‘bleat’ |
| dan | dan | regio’s Waasland en Denderstreek: dèn, dèèn, tèn, tèèn zie ook tan vgl. Engels ‘then’ |
| darm | dèèrm | zie deirm |
| dwars | dwèèrs | de ‘r’ wordt dikwijls niet uitgesproken, dus eigenlijk ‘dwèès’ |
| gaaf (effen) | gaaf | regio Waasland: gèèf (echter voornamelijk in gebruik boven de grens, in Noord-Brabant) |
| gaarne | gèren | regio Zuid-Oost-Limburg gebruikt een a-vorm zie gere, geire + commentaren |
| garnaal | gèèrnaart | massaal veel varianten, doch allemaal met een ‘è’, zie gernat klemtoon op de eerste lettergreep |
| gras | gèrs/gras | regio’s Noord-Antwerpen en Limburg gebruiken een a-vorm zie ges, gers |
| haard | hèèrd | vgl. Engels ‘hearth’ |
| haring | hèring | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm vgl. Engels ‘herring’ |
| hart | hèrt | regio Antwerpen gebruikt de a-vorm vgl. Engels ‘heart’ zie hert |
| kaars | kèèrs | de ‘r’ valt weg in de uitspraak, dus eigenlijk ‘kèès’ zie ook bv. keskeschiet (kaarskeschiet) |
| kaas | kèès | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm, regio Oost-Vlaanderen is wisselvallig |
| kaaskop | kèèskop | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm, regio Oost-Vlaanderen is wisselvallig |
| karnemelk | karnemelk/botermelk | regio’s West- en Oost-Vlaanderen: kèèr(n)emelk, gemaakt met de ‘kèèrn’ (NL: karn) |
| klaar | klèèr | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm zie ook gereed |
| laars | laars | sommige regio’s (tegen de grens met Zeeland/Noord-Brabant): lèèrs de Vlaming zegt tegenwoordig echter vrijwel uitsluitend ‘bot’ was overal (!) in de Lege Landen de normale vorm, behalve in Noord-Holland |
| lantaarn | lantèèrn | vgl. Engels ‘lantern’ |
| maart | mèèrt | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm |
| markt | markt | regio’s Antwerpse Kempen en Waasland: mèrt/mèt (zie met) |
| / | miljaar | regio West-Vlaanderen: miljèèr |
| morgen | morgen | regio Waasland: mèren (zie meiren) → vroeger toen de dieren nog spraken was ‘margen’ een nevenvorm van ‘morgen’ |
| naarstig | naarstig | regio West- en Oost-Vlaanderen: nèèrstig (verouderd) |
| paard | pèèrd | zie peerd, peird |
| paars | paars | sommige regio’s (tegen de grens met Zeeland/Noord-Brabant): pèèrs dikwijls gebruikt men echter ‘purper’, ‘purpel’, enz. |
| parel | pèrel | vgl. Engels ‘pearl’ |
| pilaar | pilèèr | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm |
| schaar | schèèr | regio West-Vlaanderen gebruikt ook her en der de a-vorm vgl. Engels ‘shear’ |
| staart | stèèrt | |
| tarwe | tèèrf/tèèrwe | zie ook terf |
| traag | traag | regio Denderstreek: trèèg |
| vaars | vèèrs | de r wordt meestal niet uitgesproken, dus eigenlijk ‘vèès’ |
| varen (water) | vèren | het Nederlands heeft een onderscheid gemaakt tussen ‘varen’ en ‘vèren’, vandaar o.m. ‘veerboot’, zie ook in de tweede categorie |
| varken | vèrken | regio West-Vlaanderen zegt ‘zwijn’, maar zou anders allicht ook ‘vèrken’ zeggen regio Antwerpen gebruikt een a-vorm: vaareken |
| waard | wèèrd | |
| waarde | wèèrde | |
| warm | wèrm | regio’s West- en westelijk Oost-Vlaanderen gebruiken de a-vorm |
| zwaard | zwèèrd | regio kust gebruikt ook de a-vorm |
| woorden die in het Nederlands een e-klank bevatten: | ||
|---|---|---|
| Nederlands | Vlaams | speciallekes & opmerkingen | beer | bèèr | vgl. Engels ‘bear’ |
| Dendermonde | dèèr(e)monde | vgl. Frans ‘Termonde’, gebaseerd op de ware uitspraak |
| geel | gèèl | regio West-Vlaanderen ook nog ‘gel(e)v’, ‘gèl(e)v’ (vgl. Engels ‘yellow’) |
| gerst | gèèrst | ook gèèst om een of andere reden is het in het Nederlands niet ‘garst’ geworden |
| geweer | gewèèr | |
| hebben | hebben | regio’s West- en Oost-Vlaanderen: hèèn (zie hen) |
| keel (lichaamsdeel) | keel | regio Antwerpen: kèèl |
| kerel | kèrel | zelfde oorsprong als de eigennaam ‘Karel’ |
| keren | kèren | Vlaamse betekenis: borstelen, zie keren ‘keren’ als meervoud van ‘keer’ heeft een scherplange ee |
| kermis | kèrmis | om een of andere reden is het in het Nederlands niet ‘karmis’ geworden de Vlaming zegt tegen de moderne kermis ‘foor’, maar ‘kermis’ wordt wel nog voor traditionelere feesten gebruikt, zoals o.m. de Vlaamse kermis |
| meer (water) | mèèr | vgl. Frans ‘mer’ de Antwerpse Meir = een mèèr |
| meers | mèèrs | |
| merel | mèrel | regio’s West- en Oost-Vlaanderen zeggen ‘mèèrlaan’ |
| peer (fruit) | pèèr | vgl. Engels ‘pear’ |
| scheel (ogen) | schèèl | |
| scheren | schèren | vgl. Engels ‘shear’ |
| smeerlap | smèèrlap | regio West-Vlaanderen: scherplange e zie ook smeerlap |
| smeren | smèren | vgl. Engels ‘smear’ |
| teer (pek) | tèèr | ‘tèèr’ wordt ook in bepaalde dialecten gebruikt voor een zaagsnede (vgl. Engels ‘tear’) regio Antwerpen: uitspraak met heldere a, zie taar |
| teerling | tèèrling | archaïsch in het Nederlands, zie teerling |
| veer (boot) | vèèr | het Nederlands heeft een onderscheid gemaakt tussen ‘varen’ en ‘vèren’, zie ook in de eerste categorie |
| vreten | vrèt(t)en | de v wordt stemloos uitgesproken, dus eigenlijk ‘frèt(t)en’ zie fretten, freten |
| wereld | wèreld | |
| werken | wèrken | |
… en nog onnoemelijk veel andere woorden
zie ook onderstaande link:
http://www.antwerps.be/artikel/1586
SN/NL: hart
varianten: herte, het, …
→ door de Vlaamse uitspraak valt de ‘h’ bij de meeste sprekers weg
in Antwerpen: hart
zie ook verzamellemma geneeskunde; zware e
Meneer doktoor, ’k hem zeer aan mijn hert! Hedde daar geen pillekes tegen?
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
