Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst toegevoegde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek. Deze lijst is ook
beschikbaar als RSS Feed 
ruimte waar de doemp van het smoren de luchtwegen en zelfs het zicht belemmert, vroeger (voorafgaand aan het rookverbod) dikwijls synoniem met een bruin café, heden ten dage dikwijls gelijk aan een rokerskot
zie ook verzamellemma koterij
Ik ben echter wel blij dat er op kantoren en in vergaderruimtes niet meer gerookt wordt want zulke ruimtes, zeker van die kleine vergaderruimtes veranderen in na een paar sigaretten in een “doempkot” waar zelfs ik als roker niet bepaald gelukkig van word. (tweakers.net)
opslagruimte voor (brand)hout
zie ook verzamellemma koterij
Aangezien onze 3 biggen dit jaar een volwaardige stal nodig hebben, wordt een deel van het houtkot ingericht als varkensstal. (4uitersten.be)
vorm- en uitspraakvariant van eer
uitspraak met zware e
-
1) opslagkamer
2) wanordelijke ruimte
synoniem: brolkot
zie ook verzamellemma koterij
1) Elk huis heeft wel zijn eigen ‘rommelkot’: de berging, garage, zolder … Het is vaak dé oplossing om bepaalde spullen te stockeren. (hypotheek.be)
2) Het Borgerhoutse winkeltje Stunt ligt vol met knopen, epauletten en ritsen. Een beetje een rommelkot, maar voor Antwerpse modestudenten een schatkamer. (nieuwsblad.be)
SN/NL: -erd
In het Nederlands kunnen persoonsnamen gevormd worden op basis van 1) een bijvoeglijk naamwoord + het achtervoegsel ‘-erd’ (bv. ‘lelijkerd’, of op basis van 2) een werkwoordsstam en hetzelfde achtervoegsel ‘-erd’ (bv. ‘gluiperd’). Enkel categorie 1 is productief, d.w.z. dat er nog steeds nieuwe woorden in ontstaan.
In het Vlaams bestaan er geen woorden uit categorie 2, en is categorie 1 wel productief, maar dan met het achtervoegsel ‘-aard’ ipv ‘-erd’. Het achtervoegsel ‘-erd’ bestaat niet in het Vlaams.
“Over het algemeen is in de standaardtaal -erd productief (maar na een grondwoord op -ig treedt altijd -aard op), -aard is dat alleen in regionaal taalgebruik, met name in Belgisch Nederlands ( lelijkaard, nieuwsgierigaard, enz.)” (Algemene Nederlandse Spraakkunst)
Overigens is de etymologie van ‘-aard’ en ‘-erd’ het vermelden waard: het Nederlands achtervoegsel ‘-erd’ is een afzwakking van het Vlaams (en tevens oorspronkelijker) ‘-aard’. Dit ‘-aard’ komt van het Frans ‘-ard’. Het Frans heeft dat ‘-ard’ op zijn beurt dan weer van een Germaans dialect overgenomen.
zie ook eer
-
SN/NL: -aar
Het Nederlands achtervoegsel ‘-aar’ is deels afkomstig van het Latijns achtervoegsel ‘-arius’, waarvan het ‘ius’-gedeelte werd achterwege gelaten. Reeds 1500 jaar geleden was het overgebleven ‘ar’ afgezwakt tot ‘er’, en is de ‘er’-vorm de enige geattesteerde vorm – tot in het Middelnederlands, waarin ‘ar’ (deze keer met een andere spelling) plots weer ten tonele verschijnt. In het Nederlands is deze ‘ar’-vorm dominant geworden, met uitzondering van woorden waarin de ‘er’-vorm volledig afgezwakt is tot een doffe e (zoals in ‘kapper’. Het Vlaams heeft een andere evolutie doormaakt en heeft bij een enorm aantal woorden de oorspronkelijkere ‘er’-vorm ofwel behouden, ofwel uit de Middelnederlandse ‘aer’-vorm nogmaals afgezwakt tot ‘er’. De uitspraak is bij de meeste sprekers ondertussen wel verschoven naar ‘eir’. Getuige van de verschillende stappen in de evolutie van dit achtervoegsel zijn de talloze Vlaamse familienamen op -eer en -eir (De Clippeleer, Dekempeneir, …).
Het West-Vlaams is dan weer in dezelfde richting als het Nederlands geëvolueerd: waar een centrale Vlaming een arme stakker bestempelt met ‘sukkeleir’, zal de West-Vlaming opteren voor ‘sukkelaar’ (weliswaar met een totaal andere uitspraak dan de doorsnee Nederlander).
zie bv. ook peerd/peird (hier is het West-Vlaams dan weer wel in dezelfde richting gegaan als het Vlaams); verzamellemma bij zware e
zie ook aard
-
1) zelfstandig: iemand/iets onbepaald (m.)
NL: de een of ander
2) bijvoeglijk: ne niet nader bepaalden … (m.)
NL: een of andere
o.: het een of het ander
v.: de een of de ander
zie ook het een en het ander
1) Den enen of den anderen heeft hier aan liggen prutsen, en nu is ’t kapot.
2) Den enen of den anderen onnozelaar beweert dat mijn blog pornografisch is, maar hij blijft maar terug keren (rudovanleuven.wordpress.com)
1) zelfstandig: iemand/iets onbepaald (v.), wordt maar weinig authentiek gebruikt aangezien men hiervoor met zekerheid moet weten dat de onbepaalde entiteit grammaticaal of biologisch vrouwelijk is
→ onder invloed van de taalzuivering wordt het, althans in de geschreven taal, zelfs meer verkeerdelijk gebruikt om naar een onbepaalde mannelijke entiteit te verwijzen dan naar een vrouwelijke
→ aangezien een ‘meisken’ onzijdig is (op grammaticaal vlak), kan het zowel met de vrouwelijke als de onzijdige variant van dit voornaamwoord (on)bepaald worden
NL: de een of ander
2) bijvoeglijk: een niet nader bepaalde … (v.), wordt aanzienlijk meer gebruikt dan de zelfstandige vorm aangezien men hierbij het geslacht van het zelfstandig naamwoord wel met zekerheid kent
→ een ‘meiske’ kan hier uitsluitend de onzijdige variant van het voornaamwoord krijgen
NL: een of andere
o.: het een of het ander
m.: den enen of den anderen
zie ook het een en het ander
1) D’een of d’ander is hier ne keer begost me smink naar d’school te dragen, en op een ik en een gij hadden z’amaal de sminkkast van hun moeder geplunderd.
2) overigens gebeurt die renovatie om deen of dander obscure reden voor 80% van den tijd me een klopboormachine (9lives.be)
1) zelfstandig: iet onbepaald (o.)
NL: het een of ander
2) bijvoeglijk: e niet nader bepaald … (o.)
NL: een of ander
v.: de een of de ander
m.: den enen of den anderen
zie ook het een en het ander
1) Dien heeft daar ’t een of ’t ander gezegd gehad, ma sla me dood, ’k heb begot geen idee niemeer wa da ’t was.
2) We zijn daar in ’t een of ’t ander cafeeken binnengesprongen, ma wa da der daarna nog gebeurd is…
neologisme: iemand die in opdracht van de koning een taak uitvoert
google2020: er zijn volgens google slechts 2 gevallen van een ‘koninklijke opdrachthouder’ bekend:
1) in 2010 was Jean-Luc Dehaene koninklijke opdrachthouder i.v.m. institutionele hervormingen en de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde (bhv)
2) Momenteel is Koen Geens koninklijke opdrachthouder i.v.m. de regeringsvorming
Alle NL goegels gaan over .BE
Tot wanneer geeft de eerste minister de koninklijke opdrachthouder de kans om met een voorstel voor de institutionele problemen in het algemeen en het probleem BHV in het bijzonder voor de dag te komen? (senate.be)
Koninklijke opdrachthouder” Koen Geens (CD&V) gaat de komende dagen contact opnemen met alle partijen.(metrotime.be)
Geen informateur wegens alle info al voorhanden, geen preformateur wegens te vroeg. Wel: “koninklijke opdrachthouder”. Die opdracht? “De vorming van een volwaardige regering mogelijk maken.” (gva.be)
vogelkooi, vogelhok, volière
variant: vogelenkot
zie ook verzamellemma koterij
Het “vogelkot” is af! Eergisteren werden het gaas en de golfplaten op het dak van de voliére gelegd. (bloggen.be)
‘Met een stukje kauwgom aan een stok visten we pluimen uit het vogelkot’ (nieuwsblad.be)
Zo komt meester Jansen in de klas en zegt: “We gaan een vogelkotje bouwen om aan de boom op de koer te hangen”. (gva.be)
Mijn brievenbus lijkt wel een vogelenkot.(uvisite.wordpress.com)
Als ze ergens graag zitten dan is het met de hele bende in hun grote vogelenkot lekker kwetteren! (valkparkiet.com)
schrijf- en uitspraakvariant van kamwiel
Ik denk dat je de ketting vooraan op uw grootste kanwiel en achteraan ook op uw grootste kroontje moet leggen (forum.mountainbike.be)
Veer gebroken betwijfel ik…dat is gewoon omdat de wals dan voldoende grdraaid is en t kanwiel al in zijn borging schuift. (forum.bmw-mc-vl.be)
Ik ging een goei 30 per uur toen mijn kanwiel op mijne velo brak, en hij ineens stil stond, ik kan u zeggen dat deed geen deugd en rook ook naar verbrand vlees, …(forum.politics.be)
“Het Euthanasieproces was een strafproces gevoerd voor het Gentse Hof van Assisen in 2020. Drie artsen stonden terecht na het uitvoeren van euthanasie op Tine Nys, een 38-jarige vrouw uit Sint-Niklaas met zware psychiatrische problemen.” (Wikipedia)
Ruim acht uur was de assisenjury van het euthanasieproces in Gent in beraad. (nieuwsblad.be)
Drie artsen vrijgesproken in euthanasieproces | De Tijd
Het vreselijke aan het euthanasieproces rond Tine Nys is dat we nu details vernemen die tot de private sfeer behoren. (radio1.be)
Euthanasieproces Tine Nys: ‘Spijtig dat het zo’n ideologisch debat is’ (vubtoday.be)
NL: in drieën, in vieren delen
NB: NL zegt: in drieën delen, maar door drie (of ander getal) delen.
‘In … gedeeld’ wordt automatisch gevormd met het getal in het meervoud.
Delphine kan haar aandeel opeisen. De nalatenschap van Albert wordt dan in vier gedeeld en niet langer in drie. (VRTNWS)
De zone aansluitend op de Kanaalkom wordt in drie gedeeld, de zone aansluitend op de Vaartstraat in vier bouwzones. (files.leopoldsburg.)
sloof je niet zo uit, het leven gaat zoals het gaat
Neem alles maar zoals het komt want tegen de tijd dat ge genoeg geld hebt om wijn te kopen moogt ge niet meer drinken. (Marc Didden in Berg en Dal)
zich aanpassen aan de Brusselse taal en cultuur
(naar analogie met verfransen of vervlaamsen)
zie ook andere betekenissen van verbrusselen
Dat is dus de verbrusseling. Vroeger gaven wij handen, tegenwoordig kussen wij onder invloed van de Latijnse cultuur. (demorgen.be)
Ik ben nu bezig met het verbrusselen van de sonnetten van Shakespeare.(opendoek.be)
het overdragen van Vlaamse of Waalse instellingen of bevoegdheden naar het Brussels gewest; het aanpakken van Brusselse problemen op het Brussels niveau
zie ook andere betekenissen van verbrusselen
N-VA roept ministers Smet en Fremault op om enkel tweetalige rusthuizen te “verbrusselen” (liesbetdhaene.be)
Ze ontmantelen de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams onderwijs met het doel te ‘verbrusselen’. (n-va)
De regeerakkoorden laten toe Brusselse antwoorden te formuleren op Brusselse uitdagingen. Het gewest, de GGC en ook de VGC ‘verbrusselen’. (100procentbrussels.be)
Regering ‘verbrusselt’ tewerkstellingsgeld | BRUZZ
varkenshok, zwijnenkot; wanordelijke ruimte
zie ook kot en overzicht koterij
Andere verhalen waren…. mien moeder heeft nog verteld dat ze bezig was ’t zwienekot aan t witten (schilderen), hoe meer ze witte, hoemeer zwienekoppen ze … (petergadeyne.wixsite.com › majutte)
Aartrijkenaar doopte het hangbuikzwijntje Louise, liet zijn kippen plaats ruimen voor zijn zwartharige deerne en bouwde haar een zwienekot.(kw.be)
Restaurant is veel gezegd. De Oosthoekhoeve is beter bekend als ’t zwienekot, je kunt er elke zondag voor tweehonderd frank varkensvlees à … (demorgen.be)
Het stationsgebouw van Zuydcoote (waarvan de Franse uitspraak sterke gelijkenissen vertoont met het West-Vlaamse ‘zwienekot’ ) (www.hgbtf.net)
de streke van de ‘zwienekoten’, de ’boere’fuiven, enz:p… Tussen Roeselare en Ieper… (www.weljongniethetero.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
