Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
kortademig, onmachtig (meest in figuurlijke zin)
wnt:
‘A’ op zich is een verouderd ontkenningsvoorvoegsel, thans alleen nog over in het bnw. amechtig en oubollig, verbastering van abolgig.
Middelnederlands: amachtich, amechtich ‘machteloos, uitgeput, verslagen’.
Afleiding van het zelfstandig naamwoord middelnederlands amacht ‘onmacht’, gevormd uit het voorvoegsel ā- ‘zonder, niet’ en macht, met achtervoegsel – ig. De oorspronkelijke betekenis is dus ‘onmachtig’. De huidige betekenis ‘buiten adem’ heeft zich vernauwd uit het oorspronkelijke ‘uitgeput’ door volksetymologische associatie van het eerste lid, dat niet meer als ontkenningsvoorvoegsel werd begrepen, met aam, de samengetrokken vorm voor adem. Daar de betekenis vervolgens niets meer met machtig te maken had, kon de oorspronkelijke Brabantse vorm met – e- zich handhaven in de standaardtaal. Inmiddels is het woord echter verouderd. (M. Philippa e.a.)
Van Dale 2016 online: BE, niet algemeen
Ik was veel te snel vertrokken: al na twee minuten liep ik te puffen als een amechtig hangbuikvarken.
Hun gesprekken tonen aan dat hun eigen, verschillende spirituele tradities en geloofsovertuigingen het samenleven niet bemoeilijken maar dat ze juist het antwoord bieden om het spirituele vacuüm van een amechtig Europa opnieuw met zin te vervullen. (en nu gij!)
- alg.: gereedschap, verzameling werktuigen, alm
- fig.: spottende naam voor mannelijke geslachtsdelen, vgl: gerief
wnt: Alaam, allam (met verwisseling van accent ALM, ALEM): Het woord was en is alleen in Zuid-Nederland en in Zeeuwsch-Vlaanderen bekend en daar nog thans algemeen; het beteekent gereedschap.
< Middelnederlands: ‘allame’ < andlame, waarbij and- overeen komt met eerste deel van ‘antwoord’ en -lame vergelijkbaar is met Eng. ‘loom’. Hetzelfde woord als Oudengels andloman (meervoud) dat “gerief, gereedschappen” betekende, evenals “penis”.
Gezegden:
- alg.: Zijn alaam kennen: zijn vak verstaan (Teirlinck (1908))
- fig.: Een aardig stuk alem: een rare kwant (Joos (1900-1904)
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands, archaïsch
vnw:
•gereedschap
•stuk gereedschap, materiaal
zie ook alaambak
- In de Brico zal je alle alaam vinden die je nodig hebt om parket te leggen.
- Als de buurman zijn fietsbroek aan heeft, zie je heel duidelijk zijn alaam zitten.
- “Dyveerssche halaemen dienende ter neerrynghe der draperye als scietspoelen, caerden ende dier ghelycke,” – uit de Spelen van Cornelis Everaert, ca. 1530
zin, lust, trek
goesting hebben voor, in, naar, achter iets
DS2015 geen standaardtaal
Dit woord werd door Radio 1 in Vlaanderen verkozen tot mooiste Nederlandstalige woord
wnt: Modern lemma: goesting
GUSTING; daarnaast ook GOESTE
↪ Het Fransche woord goût (Oudfrans goust, van Latijn gustus) met het Germaansche achtervoegsel -ing. In Noord-Nederland uitsluitend in enkele zuidelijke tongvallen (gusti of gusting) in Zuid-Nederland in meer algemeen gebruik (De Bo (1873), Schuermans (1865-1870)). Lust, trek, zin, smaak; al naar het verband.
uitdrukkingen:
West-Vlaanderen: goeste, begoest (op), goestendoender,
stom geluk, bijzonder veel geluk hebben
wnt: Geluk hebben gelijk eene hoer (ook hoerengeluk hebben; vergelijk Hoogduits hurenglück haben). In Zuid-Nederland gezegd van iemand wien het onverdiend medeloopt.
anw: hoerenchance
((vooral) in België)
buitengewoon veel geluk; heel veel geluk
Van Dale: hoerenchance
toegevoegd in oktober 2009
hoerensjans
herkomst: zie reacties
ook hoerengeluk
vgl. boerenchance
Dat ge in de finale zijt geraakt is pure hoerenchance.
Uiteindelijk ben ik naar de huisarts gegaan en die heeft mij flink doen schrikken: “ge hebt hoerenchance gehad. Als die bal los op uw oog beland was, was je het kwijtgespeeld”. Maar ik heb dus blijkbaar een goede engelbewaarder en ik kom er vanaf met een gekneusd en licht ontstoken oog en een kleine … (uit een blog 05/12/2008)
snackbar waar je frieten en gefrituurde snacks kan kopen, frietkraam, frietkot, fritkot, frutkot, friterie
soms schijnbaar onzijdig in sommige verbindingen zoals “van ’t frituur”, zie grammatica: gereduceerd lidwoord
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
anw: (vooral) in België
DS2015 standaardtaal
Klik op de afbeelding
Ik ga niet naar de Chinees om eten, maar naar de frituur.
Zin in lekkere frietjes? Kom langs of bestel online! Dan ben je bij frituur ’t Smulhuisje aan het juiste adres. (tsmulhuisje.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
