Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dit zijn de top Vlaamse termen volgens het aantal positieve stemmen.
ziekenfonds, ziekenkas, ziekenbond
ook wordt de meervoudsvorm mutualiteiten gebruikt voor het enkelvoud (zie voorbeelden waarbij ‘de mutaliteiten’ vervangen kan worden door ‘het ziekenfonds’)
vnw:
•ziekenfonds
•vereniging voor onderlinge hulp, onderling fonds
Van Dale 2018 online: BE
< Frans: mutualité
Taaladvies.net:
“In België wordt naast ziekenfonds ook mutualiteit gebruikt. Beide woorden worden in de praktijk vaak door elkaar gebruikt, zij het met een duidelijke voorkeur voor ziekenfonds. Mutualiteit wordt door veel mensen niet als standaardtaal geaccepteerd. Mutualiteit komt echter ook voor in de officiële naam van sommige ziekenfondsen. In die gevallen kan er moeilijk een bezwaar tegen gemaakt worden.”
zie ook verzamellemma geneeskunde
Ik moet de briefkes van mijn dokter eens naar de mutualiteit brengen.
De Christelijke en Socialistische Mutualiteiten vragen om niet langer een doktersbriefje uit te laten schrijven voor een afwezigheid van één dag.
Zij moeten niet meer steeds naar de mutualiteiten gaan voor hun terugbetaling. (www.icho-info.be)
Als deze instelling aangevinkt staat, kan u elektronisch uw derde betaler getuigschriften doorsturen naar de mutualiteiten. (helpdesk.dentadmin.com)
Ik moet nog langs den Delhaize, de mutualiteiten en de post.
(studententaal) (op het) uithangbord met aankondigingen, (op het) mededelingenbord (ook elektronisch)
Van Dale 2015 online: BE
“Ad valvas” is een uitdrukking die gebruikt wordt in (vooral Belgische) universiteiten en hogescholen, met als betekenis “op de mededelingenborden”. Wikipedia
zie ook valven
Informatie die ad valvas wordt bekendgemaakt.
Alle bekendmakingen op de ad valvas moeten een stempel van het decanaat dragen!
Wie is verantwoordelijk voor de ad valvas?
Waarom verscheen dan een paar dagen geleden dit bericht op de Ad Valvas?
tegendraads, stoer en gemeen
overmoedig
zie ook dweis
ook in de Limburgse Kempen
Gaat ge fars beginnen doen?
We drinken 2 pintjes en we worden fars.
“GSM, … gestolen en ongeveer weten wie het is, wat doen?
Die jongen van m’n dorp heeft het volgens mij wel niet gedaan, maar één van zijn maten was een fars 16 jarig kereltje die het denk ik gedaan heeft.” (9lives.be/forum)
“Kgeun ni te fars doen oep veirant, noa et debacle van de veirege kieje.”(Ik ga niet overmoedig doen op voorhand, na het debacle van de vorige keer.)
(Kaa Petaate – Genk-Zonhoven)
> zie andere betekenis van fars
afdeling van het ziekenhuis
afkorting van spoedgevallen
vnw: eerste hulp in een ziekenhuis
Van Dale: spoed: BE, informeel spoedafdeling
zie ook spoedgevallen, dienst spoedgevallen, spoeddienst, spoedarts, spoedverpleegkundige, urgentiearts; verzamellemma geneeskunde
“Wanneer komt u naar Spoed? De dienst spoedgevallen is in de eerste plaats een reanimatiedienst voorzien voor kritiek zieke patiënten en ernstige traumata.” (azklina.be)
“Patiënten gaan niet alleen vaker naar de spoed, ze doen dat ook meer en meer ’s nachts en in het weekend.” (partena.be)
hln.be: Het kind van amper 13 maanden oud werd daar ernstig ziek en werd naar de spoed gebracht.
In reepjes versneden en gefrituurde patatten. De Vlaamse friet is typisch vrij dik: maat 10/10 (1cm op 1cm)
Friet is bekend onder verschillende benamingen:
- in Vlaanderen wordt meestal van frieten, frietjes of fritten gesproken,
- in de drie zuidelijke provincies van Nederland spreekt men van friet of frites
- in de rest van Nederland wordt ook vaak het woord patat gebruikt.
- http://nl.wikipedia.org/wiki/Friet
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Overleg:Friet
vnw: friet, frieten: in frituurolie gebakken aardappelreepjes, patat
Voor de bereiding wordt de patat gepeld, gesneden, goed gespoeld met water en kort gedroogd om overtollig zetmeel te verwijderen. De frieten worden eerst voorgebakken in ruim vet van 170 graden tot ze gaar zijn. Daarna worden de frieten een tweede maal gebakken in ruim vet van 190 graden. Na elke bakbeurt worden de frieten opgegooid zodat overtollig vet verwijderd kan worden.
In België worden frieten standaard geserveerd met zout en mayonnaise, en zijn zo het standaard bijgerecht in een restaurant met Belgische keuken.
vgl. stoofvlees-friet; Belgische friet
Vlaamse friet is in Nederland een benaming voor dikke frieten van goede kwaliteit.
Ik kan elke dag biefstuk-friet eten!
We eten frieten vandaag.
Ik heb goesting voor frieten.
Voor mij ne friet met looksaus.
zie battaklang, bataklan
zie ook heel de bataklang
Zijn vrouw heeft hem laten zitten en nam den hele batteklank mee.
zetpil
ook verkort suppo
vnw: zetpil
Van Dale 2013 online: Belgische-Nederlands, verouderd: zetpil
zie ook poepsnoep, gatkaramel, poepraket, tap, een ~ steken
Als de baby koorts heeft kunt ge hem een suppositoire opsteken, dan zal het beteren.
zonder schaamte, vrijpostig, ongemanierd, grof, brutaal
vnw: brutaal, vrijpostig, onbeschoft
Van Dale 2018:
BE; niet algemeen vrijpostig, brutaal
vormvariant vrank
Is me die frank, hij zegt het je vlakaf in je gezicht.
demorgen: ‘Het woord dekt bovendien vormelijk de inhoudelijke lading wonderwel, want betekent ’frank’ in het Belgisch Nederlands ook niet ‘vrijpostig’ en ‘brutaal’? (Ann De Craemer)
Met zijne franken teut!
Daar staat een franke smoel op hè…
Kunt ge niks plezanter kneden, ouwe? Weet gij het dan beter, vraagt ge aan die snotneus. Ge moogt gerust zijn, antwoordt die franke kleine (Jeroen Olyslaegers in demorgen.be)
> andere betekenis van frank
geen geld meer hebben, blut zijn
sterker: bankroet zijn, niks meer bezitten
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands
Zijn firma is overkop gegaan; hij zit op droog zaad.
Ik zit voorlopig op droog zaad, maar op ’t eind van de week krijg ik mijn pré en dan betaal ik u terug.
waar men niet wijs uitraakt
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands
De wettelijke en administratieve regels vormen een kluwen waarin een kat haar jongen niet terugvindt.
demorgen.be: “Het verkeersreglement is door 40 jaar van wijzigingen, uitbreidingen en nieuwe regels door veranderende verkeerssituaties een echte koterij geworden, waar een kat haar jongen niet meer in terugvindt”, zegt de minister in De Tijd.
NL-SN: knoflook, wit knolletje met sterke smaak
Van Dale 2016 online: BE
zie ook verzamellemma groenten en fruit
De kok kan lekkere scampi’s in look klaarmaken.
Een teentje look pletten, dan fijn snijden en bij het lamsvlees voegen.
afdingen
Van Dale 2015 online: BE
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Modern lemma: afbieden
bedr. st. ww. Uit af en bieden. Alleen in het Zuiden.
1. Af in den zin van vermindering. Afdingen.
”Ik mag toch wel afbieden!” … ”Nee, dat mag je niet, je staat hier niet op de markt,” Roothaert Dr. Vlimmen (1936).
Ze vroegen 200 euro voor die kast, maar ik heb nog kunnen afbieden tot 120.
hoofdkaas
- een bepaald soort charcuterie, kleine stukjes gekookt vlees, meestal varkenvlees, in gelei of gestold vleesnat.
ook: Vlaamse kop (zie voorbeelden)
varianten: hoofdvlees, perskop, kopvlees, postekop, preskop, zult, geperste kop, varkenskop,…
Antwerpen: frut: is een beetje zuurder en met minder gelei
Brugge: (h)ooflakke
Gentse: uufflakke
Kempen: kipkap, hurre, frut
W.- Vl.: hoofdflakke, zilte
Kop eet ik het liefst met flink wat mosterd.
Ze hebben beiden het recept voor hun Molse kipkap en Vlaamse kop geërfd van hun voorvaders. (streekproduct.be)
ergens knettergek van worden
zie ook onnozel worden van iets of iemand, krijgen, horens ~ van, krijgen, er iet van ~, orendul
Hageland, Antw. Kempen: horendul
Ik kan niet slapen van het getiktak van een wekker, horendol word ik daarvan!
overjas, mantel
< Frans paletot <ontleend aan Middelengels paltok; verdere herkomst is onzeker
- overgenomen in diverse talen: Russich ??, Duits, Albanees, Turks …
Woordenboek der Nederlandsche Taal: paletot
(uitgesproken als in het Frans), znw. vr., mv. -s. In de 19de eeuw overgenomen uit frans paletot; in ouderen vorm palletot, palletoc enz., dat samenhangt met nederl. paltrok. Ook in andere talen in gebruik.
Van Dale 2005:
paletot
de (m.); -s; paletotje
(1866) < Frans paletot
1. korte overjas, korte mantel
wordt niet gebezigd in Antwerpen
zie ook verzamellemma kledij
Mijn palto hangt aan de kapstok.
verse witte kaas, kwark: kaas gemaakt van melk of room die geen rijping ondergaat.
vnw: plattekaas: kwark, wrongel, hüttenkäse
Van Dale 2018 online: BE
ook: platte kaas
Lekker, plattekaas met aardbeitjes!
“Geen honderd potjes plattekaas kunnen mijn honger stillen. (standaardtaal in België)” Taalunie
Zet die plattekaasjes maar in de frigo.
gevarentoeslag, gevarentoelage
Van Dale 2015 online: BE; informeel
De ontmijners krijgen bibbergeld voor hun gevaarlijk werk, maar de premie zou veel hoger mogen zijn.
automatisch
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
Wanneer je als badmeester een kleurling vermanend aanspreekt dan ben je voor sommigen d’office een racist.
“De vespa’s die 130 rijden zijn d’office 125cc. En ik denk niet dat er ene zo zot is om met zo een klein ding die snelheid te halen.” (9lives.be)
“Maar crossliefhebbers zijn d’office gecharmeerd van alles wat met motoren te maken heeft.” (mxworld.be)
Betekent zoveel als “amaai!” en drukt dus vooral een gevoel van verbazing of verstomming uit.
Die man kan grote getallen met mekaar vermenigvuldigen, zomaar uit het hoofd. Ja, de goeien appel!
iets in orde brengen, niet noodzakelijk op een wettelijke manier “fiksen”
Van Dale 2015 betekenissen van “arrangeren”
1 rangschikken zodat een ordelijk of sierlijk geheel ontstaat, schikken, inrichten
niet algemeen; schertsend toetakelen, ook te pakken nemen = foppen
2 de schikkingen treffen waardoor iets op de gewenste wijze of met het gewenste resultaat kan plaatshebben of aflopen = regelen, organiseren
3 mbt. een geschil bij schikking afdoen
4 mbt. een muziekstuk voor een andere instrumentale uitvoering geschikt maken dan waarvoor het oorspronkelijk geschreven was = bewerken
vnw:
-regelen, opknappen, repareren
-een zaak/kwestie arrangeren: een zaak/kwestie regelen, in orde brengen
De garagist zal dat wel arrangeren.
De schepenen in Charleroi staan erom bekend dat ze veel kunnen arrangeren.
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
