Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
neen
uitspraak: nieët, nijë(t), niejet
VMNW:
Vroeg mnl., met ronding van ‘i’ tot ‘y’: nieut, niewet, nyed, nyet,
Onl.: nieuuiht, niuueht
MNW: (spr. niit), andere schijfwijze van niet, Lanc. IV, 1291, Vlaanderen, 1315-1330: “hine es nijt (:) min goet riddere dan gi sijt”
WNT:
De oudere taal gebruikt soms ‘niet’ in gevallen waar men nu ‘neen’ zegt: t.w. om te ontkennen wat gevraagd is of onderstellenderwijze is gezegd.
In de uitdrukking dat niet! (de oudere taal gebruikte dat neen!: (1786), in den zin van: dat (t.w. wat vooraf gevraagd of ondersteld is) is inderdaad niet het geval!
- Te willen …, dat wij onze eer en onze rechten zullen verachten … – neen, dát niet! dát nimmer!
- Ge gaat die vent zijn goesting geven, niet?
- Niejet gij!
niets
ook: nieten(t)
ONW: oorsprong Germaans: niewiht (znw) > nie = niet, niets – wiht = zaak
Oudste attestatie als onbep. vnw (neen + iet): 901-1000
VMNW: niewet < Germ. ne aiw- wi?t: ‘niet enige zaak’: niets
in sinen dinste uele gerecht. dat he des niwet enuergat. (hs. gehavend), Servas p. 293, r. 4-5, Limburg, 1200
nichil : nit / nichilum : niwet Bern. p. 258, r. 24-25, Limburg, 1240
Je weet gie were van niet, zekerst? Ge weet weer van niets, zeker?
1) afkorting van niet, ook wordt nie gebruikt
2) wordt gebruikt als verdubbeling/versterking van een ontkenning
MNW: ne + niet of niet + ne in de betekenis niets ni:
Een vier sal comen …, daer niet voren ghestaen ne mach, 1290, Brabant, 1390-1410.
WNT:
1) Uit niet is in verschillende dialecten ook ontstaan nie, waarschijnlijk wanneer het woord met weinig klem werd uitgesproken, maar de vorm niet is in de algemeene taal toch de juiste vorm gebleven, in verschillende streken in de spreektaal gewoon, in andere onbekend.
Voader, Onzelieven Hiër zal ons uit ons hof nie loaten zetten, germonprez, Nov. 190 (1901)
2) In de oudere taal werd niet toegevoegd in een zin waarin eenig woord voorkwam dat een ontkenning behelsde. Dit gebruik is nu nagenoeg verouderd (vgl. echter niemand niet?)
1) Die koele blauwe kleur staat u ni, ge zou beter een warmere tint nemen, dan straalt ge.
Kindertjes van ca 5 jaar vragen allicht :‘Waarom of waarom ni’
2) Het kan ook nooit ni goed zijn.
Ik heb hem nieverans ni gezien.
Met dat prachtig nazomer weer waren we gaan wandelen. We waren de enige toen want we hadden niemand ni gezien.
neen
uitspraak: nieët, nijë(t), niejet
VMNW:
Vroeg mnl.en, met ronding van ‘i’ tot ‘y’: nieut, niewet, nyed, nyet,
Onl.: nieuuiht, niuueht
MNW: (spr. niit), andere schijfwijze van niet, Lanc. IV, 1291, Vlaanderen, 1315-1330: “hine es nijt (:) min goet riddere dan gi sijt”
WNT:
De oudere taal gebruikt soms ‘niet’ in gevallen waar men nu ‘neen’ zegt: t.w. om te ontkennen wat gevraagd is of onderstellenderwijze is gezegd.
In de uitdrukking dat niet! (de oudere taal gebruikte dat neen!: (1786), in den zin van: dat (t.w. wat vooraf gevraagd of ondersteld is) is inderdaad niet het geval!
- Te willen …, dat wij onze eer en onze rechten zullen verachten … – neen, dát niet! dát nimmer!
- Ge gaat die vent zijn goesting geven, niet?
- Niejet gij!
niet?, niet dan?, of niet?
zie ook ni
Om na een mededeling aan te geven dat men instemming verwacht. Wordt stilaan in de media vervangen door het meer Nederlands klinkend equivalent “toch”.
ONW: oorsprong Germaans: niewiht (znw) > nie = niet, niets – wiht = zaak
Oudste attestatie als bw, ontkennend (ne + iet): 891-900
VMNW: niewet < Germ. ne aiw- wi?t: ‘niet enige zaak’: niet
Hine (t.w. een arme man) darf hem niewet wachten Dat men hem stelen sal bi nachte En.Cod. p. 493, r. 10-11, Oost-Vlaanderen, Limburg, 1290
WNT:
Elliptisch in de uitdrukkingen niet waar? is het niet? niet? in den zin van: is dat niet waar? is dat zoo niet? Verg. fr. n’est-ce pas?
- Ik geloof, dat je Paul nog al aardig vindt, niet?
- De jongens … hebben handen aan ’t lijf, newaar, vrouwe? (stijn streuvels, Minneh. 2, 108 (1903))
Waarschijnlijk zullen we allemaal ons steentje moeten bijdragen aan het milieu. Niet?
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
