Reacties van LeGrognard

‘Kortrijkzaan’ toch correct Nederlands
Van Quickenborne zal vanaf nu zowel Kortrijkenaar als Kortrijkzaan gebruiken.

KORTRIJK – Ontsteltenis alom gisteren op de sociale netwerksite Twitter. Burgemeester Vincent Van Quickenborne (Open VLD) haalde met zijn waarschuwing voor een zwaar onweer aan alle ‘Kortrijkenaren’ heel wat taalkundige meningen op zijn hals.

Van Quickenborne beweerde toen dat Kortrijkzaan eigenlijk een gallicisme en dus geen correct Nederlands is. N-VA-collega en eerste schepen Rudolf Scherpereel volgde hem hierin maar SP.A, en oppositiepartijen Groen en CD&V aanvaardden het schrappen van het woord Kortrijkzaan niet. Schepen van Mobiliteit Marc Lemaitre (SP.A) deed zelf de moeite om vanuit zijn strandstoel op de Canarische Eilanden een reactie te posten op Facebook.

Twee dagen na de post op Twitter moet Van Quickenborne zijn fout toegeven. ‘Ik was mis’, vertelt hij. ‘Zowel het woord Kortrijkzaan als het woord Kortrijkenaar is correct Nederlands.’

Erfgoed

Het was niemand minder dan Dr. Frans Debrabandere, naamkundige, dialectoloog en lexicograaf die de burgervader in een mail op zijn fout wees. Frans schreef in het jaar 1988 een artikel over het woord Kortrijkzaan. ‘Het is een bastaardwoord maar geen gallicisme’, weet hij. ‘Kortrijkenaar of zelfs Kortrijker zijn juiste afleidingen maar Kortrijkzaan is een deel van het erfgoed van de stad. En dat moeten we in ere houden.’

Na het mailtje te hebben gelezen belde Van Quickenborne Debrandere op. Hij zal zowel het woord Kortrijkzaan als het woord Kortrijkenaar in de mond nemen.

Bron: Het Nieuwsblad 26/07/2013, door bdv

Alleen verwijzingen naar Franse en enkele Frans-Belgische sites. En dan zijn het ook nog lemma´s met château en misère los van elkaar. Ik denk dat Gargamelius (hierboven) gelijk heeft.

´Herlanceren´ omzetten in een totaal VL/NL woord is nog niet zo makkelijk, maar ik vind herstichten van Guy Verhofstadt nog niet zo gek:

„Ik zie dit als een kans”, zegt hij fel. „Een kans om de EU transparanter, democratischer en vooral efficiënter te maken. Om haar te herstichten. Want zoals het nu gaat, werkt het niet. Dat is wel duidelijk.”

Het antwoord

(bijna per kerende post)

Het taaladvies van Taaladvies.net klopt, maar jullie kennen duidelijk niet het verschil tussen een uitbreidende en een beperkende bijzin. Daar begin ik mee.

Een uitbreidende bijzin is een bijzin die extra informatie geeft en die je daarom ook weg kunt laten zonder dat de betekenis van de hoofdzin verandert. Een beperkende bijzin is essentieel: hij verkleint de groep tot die ene man of vrouw die je bedoelt. Omdat een uitbreidende bijzin weggelaten kan worden, hoor je een pauze voor de bijzin en de bijzin klinkt ook vaak lager in toon. Voor een beperkende bijzin hoor je nooit een pauze: je spreekt gewoon door. In de geschreven taal geven we pauzes weer met een komma. Voor een uitbreidende bijzin kun je een zinnetje plakken als ‘je weet wel’, bij een beperkende bijzin kan dat niet.

Een paar voorbeelden maken het waarschijnlijk duidelijker. Bekijk deze twee zinnen:
1a) De sinaasappel, die in het Frans ‘orange’ wordt genoemd, komt in België niet vrij in de natuur voor.
1b) De sinaasappel die al weken in mijn koelkast ligt, is nu toch beschimmeld.

In zin a is de bijzin een uitbreidende bijzin. Hij geeft extra informatie die je gerust weg kunt laten. Je pauzeert voor je de bijzin uitspreekt en je laat hem klinken als een ‘tussendoortje’. ‘Je weet wel: in het Frans noemen ze die orange.’
In zin b is de bijzin een beperkende bijzin. Hij beperkt alle sinaasappels tot die ene die al weken in mijn koelkast ligt. Je legt geen pauze voor de bijzin en je spreekt in één ruk op dezelfde toon door. Zin 1b kun je aanvullen met iets als: ‘en de andere niet’.

Zou je in a geen pauze laten horen en op dezelfde toon doorspreken, dan zeg je iets heel vreemds. Dan geef je aan dat er ook sinaasappels zijn die in het Frans niet ‘orange’ worden genoemd.

Een ander voorbeeld.
2a) Mijn broer, die in Frankrijk woont, komt niet naar ons feestje.
2b) Mijn broer die in Frankrijk woont, komt niet naar ons feestje.

In zin a heb ik één broer en over die ene broer zeg ik tussendoor dat hij in Frankrijk woont. In zin 2 heb ik verschillende broers en ik haal er eentje uit: die broer van me die in Frankrijk woont. Zin 2b kun je weer aanvullen met ‘en de andere(n) wel’.

Nu komt het.

Bij onzijdige woorden die naar personen verwijzen – let op: geen komma, want anders verwijzen alle onzijdige woorden naar personen – gebruik je ‘dat’ bij beperkende bijzinnen en kun je ‘die’ gebruiken bij uitbreidende bijzinnen. Dat staat in het advies van Taaladvies.net.

Louis van Dievel had ‘het staatshoofd dat’ moeten schrijven. Je spreekt gewoon door, je legt geen pauze, want je wilt alle mogelijke staatshoofden tot één bepaald type beperken: een staatshoofd dat een verbindingsteken is (en niet een ander soort staatshoofd).

Lees nu nog eens de andere voorbeeldzinnen.

- … het staatshoofd, die lid van de regering is, … : juist, want het gaat om een uitbreidende bijzin (“je weet wel: het staatshoofd is ook lid van de regering”); schrijf je de komma niet, dan is er ook een staatshoofd dat géén lid van de regering is (hier moet ‘dat’, want het is een beperkende bijzin).

- … het staatshoofd, die daarbij geassisteerd wordt …: juist, want anders zou er ook een staatshoofd zijn dat daarbij niet geassisteerd wordt.

- … het staatshoofd, die dan president wordt genoemd, …: juist, want anders zou er ook een staatshoofd zijn dat niet president wordt genoemd.

- … het staatshoofd, die de uitvoerende macht heeft, …: juist, want anders zou er in hetzelfde land ook een staatshoofd zijn dat niet de uitvoerende macht heeft.

- … in de taal van het regeringslid dat het dossier heeft ingeleid: juist, want het gaat om een beperkende bijzin: er zijn verschillende regeringsleden en eentje daarvan heeft het dossier ingeleid; vergelijk met ‘in de taal van het regeringslid, die het dossier heeft ingeleid’: dan is er maar één regeringslid.

- … zegt het parlementslid, die een stevige reputatie heeft opgebouwd …: juist, want we hebben het al de hele tijd over één parlementslid en over dat ene parlementslid wordt nog wat extra informatie gegeven.

- Het Regeringslid die het gezag uitoefent over de programmatorische federale overheidsdienst kan beslissen een beleidsraad op te richten …: FOUT, hier moet het ‘dat’ zijn. Jullie weten intussen wel waarom.

Door: Ruud Hendrickx.

Ik zie hier toch een paar hele kromme dingen:

´Het regeringslid die´
´het staatshoofd die de uitvoerende macht enz.

Ik heb het Ruud Hendrickx voorgelegd.
Of: we gaan een referendum houden!